Mustafa SARIİPEK
Afyon Kocatepe'den başlayan Büyük Taarruz, Dumlupınar'daki zaferle sonuçlanırken 9 Eylül'de İzmir'e girilmesiyle Anadolu işgalden kurtuldu. 30 Ağustos, bu tarihi zaferin anısına Türkiye'de ulusal bayram olarak kutlanmaya devam ediyor.
BÜYÜK TAARRUZ ÖNCESİ DİPLOMASİ TRAFİĞİ
1922 yazında savaşın kaderini belirleyecek süreç başlamıştı. Sakarya Zaferi sonrası Yunanistan, İngiltere'den daha fazla destek arayışına girse de sonuç alamadı. Fransa ve İtalya ise giderek Türk tarafına yaklaşarak müttefikler arasında görüş ayrılıklarını derinleştirdi.
TBMM Hükümeti diplomasi yoluyla çözüm arasa da Yunan ordusunun Anadolu'dan çekilmesi şartında ısrarcı oldu. Sonuç alınamayınca Mustafa Kemal Paşa'nın başkomutanlığı süresiz uzatıldı ve Ankara, askeri çözüm yolunu tercih ederek taarruz kararını kesinleştirdi.
26 AĞUSTOS'A DOĞRU: İKİ CEPHEDE HAZIRLIKLAR
Sakarya Zaferi'nin ardından Türk tarafı ordusunu güçlendirmek için büyük adımlar attı. Fransa ile 20 Ekim 1921'de imzalanan anlaşmayla Çukurova'daki işgal sona ererken önemli miktarda silah ve mühimmat desteği sağlandı. Sovyetler Birliği'nden alınan mali yardım da ordunun yeniden yapılandırılmasında kullanıldı. Böylece Batı Cephesi'nde asker sayısı 208 bine ulaştı, iaşe ve cephane sorunları çözüldü. Haziran 1922'de başlayan genel taarruz hazırlıkları, 6 Ağustos'ta verilen gizli emirle hız kazandı. Mustafa Kemal Paşa'nın Akşehir'de yaptığı toplantıda 26 Ağustos taarruz günü olarak belirlendi.
Öte yandan Yunan tarafında Sakarya yenilgisinin ardından moral kaybı büyüktü. Şubat ve Mart 1922'de Londra'ya yapılan yardım talepleri reddedildi, ordunun Anadolu'dan çekilme fikri ise hükümet içinde kriz yarattı. Müttefiklerden beklenen destek sağlanamayınca Yunan ordusu, mevcut cephe hatlarını koruma stratejisine yöneldi. Anadolu'daki varlığını sürdürmekte zorlanan Yunan komutanlığı, savunma ağırlıklı hazırlıklar yaparak Türk taarruzunu karşılamaya çalıştı. Böylece 26 Ağustos 1922'de başlayacak Büyük Taarruz öncesinde Türk ordusu hücum için, Yunan ordusu ise savunma için son hazırlıklarını tamamlamıştı.
AFYON'DA TEL ÖRGÜLER, TOPÇU MEVZİLERİ VE 300 BİN ASKER
Büyük Taarruz öncesinde Yunan ordusu, Anadolu'daki en güçlü savunma düzenini Afyon çevresinde kurdu. Bölge, sıra sıra tel örgüler, makineli tüfek yuvaları ve topçu mevzileriyle adeta bir kale haline getirildi. Geri çekilme ihtimaline karşı İlbulak Dağı merkezli ikinci, Dumlupınar-Toklusivrisi hattında ise üçüncü savunma hattı hazırlandı.
Yunan ordusunun lojistik üstünlüğü dikkat çekiciydi. İzmir–Afyon–Eskişehir demiryolu ve Mudanya iskelesi ikmal için avantaj sağlıyor, 4 binden fazla araç ve keşif uçakları Türk ordusuna karşı büyük bir hareket kabiliyeti sunuyordu. Anadolu'daki toplam 225 bin askeriyle 3 kolordu halinde cepheye yayılan Yunan ordusu, sayı üstünlüğüne de güveniyordu.
Ancak General Hacianesti'nin aldığı kritik kararlar, savaşın kaderini etkileyecekti. 1. Kolordu'nun ihtiyat tümenlerini cephe hattına yayarak komutan Trikupis'i yedeksiz bırakması, Türk taarruzu karşısında büyük bir zafiyet yarattı. Komuta kademesindeki bu yanlış strateji, Yunan savunmasını kırılgan hale getirdi.
BÜYÜK TAARRUZ KRONOLOJİSİ (26 AĞUSTOS – 9 EYLÜL 1922)
| TARİH | OLAY | SONUÇ |
|---|---|---|
| 26 Ağustos | Türk ordusu sabaha karşı taarruza geçti. Tınaztepe, Belentepe ve Kalecik Sivrisi alındı. | Yunan ön hatları çözüldü, 5. Süvari Kolordusu iletişim hatlarını kesti. |
| 27 Ağustos | Taarruz hız kazandı. Tınaztepe, Erkmentepe ve Kurtkaya tamamen düşürüldü. | Yunan 1. Kolordusu ikiye bölündü, cephe yarıldı. |
| 28-29 Ağustos | Takip harekâtı başladı, Yunan ordusu Murat Dağı'na çekildi. | Yunan birlikleri kuşatıldı. |
| 30 Ağustos | Başkomutanlık Meydan Muharebesi yapıldı. | Yunan ordusunun 4 tümeni imha edildi, 100.000 kayıp verildi. |
| 1 Eylül | Mustafa Kemal Paşa "Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!" emrini verdi. | Türk ordusu topyekûn taarruza geçti. |
| 2 Eylül | General Trikupis ve 6000 asker Uşak'ta esir alındı. | Yunan ordusunun belkemiği çöktü. |
| 6 Eylül | Balıkesir ve Bilecik kurtarıldı. | Batı Anadolu'nun iç bölgeleri temizlendi. |
| 7-8 Eylül | Aydın ve Manisa alındı. | İzmir yolu açıldı. |
| 9 Eylül | Türk ordusu İzmir'e girdi. | Kurtuluş tamamlandı, Yunan işgali sona erdi. |
TÜRK ORDUSUNUN TARİHÎ ZAFERİ
Büyük Taarruz, yaklaşık iki yüzyıl aradan sonra Türk ordusunun taarruzla kazandığı ilk büyük zafer oldu. Çanakkale ve Sakarya'da düşman ilerleyişi durdurulmuştu, ancak 30 Ağustos'ta Dumlupınar'da Yunan ordusu tamamen imha edildi. Yaklaşık 150 bin kilometrekarelik Anadolu toprağı sadece 14 gün içinde düşman işgalinden kurtarıldı.
Bu zafer, Kurtuluş Savaşı'nı kesin askeri sonuca ulaştırarak Lozan görüşmelerinde Türkiye'ye büyük bir diplomatik üstünlük sağladı. Eğer bu taarruz gerçekleşmeseydi, Yunan ordusunun İzmir'e çekilerek barış masasında koz elde etmesi ihtimali yüksekti. Büyük Zafer, Mustafa Kemal Paşa'nın liderliğini pekiştirirken, Cumhuriyet'in temellerini atacak siyasi düzenin de yolunu açtı.