Mustafa SARIİPEK
Akdeniz Üniversitesi ev sahipliğinde gerçekleştirilen 5. Uluslararası Tarım ve Gıda Etiği Kongresi'nde, "Teknoloji ve Tarım-Gıda Etiği" temasıyla yapay zekâdan biyoteknolojiye uzanan etik tartışmalar öne çıktı. Bilim insanları, dijital çağın getirdiği yeniliklerle birlikte artan etik sorumluluklara dikkat çekti.
Tarım ve Gıda Etiği Derneği (TARGET) tarafından iki yılda bir düzenlenen Uluslararası Tarım ve Gıda Etiği Kongresi'nin beşincisi, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi iş birliğiyle 23-24 Ekim 2025 tarihlerinde Antalya'da yapıldı. Farklı ülkelerden ve Türkiye'nin çeşitli üniversitelerinden akademisyenlerin katıldığı kongrede, teknoloji, gıda güvencesi ve etik arasındaki ilişki çok yönlü olarak ele alındı.
Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Erkan, açılış konuşmasında gıda hakkının bir insan hakkı olarak ele alınmaması hâlinde gıda güvencesinin tehlikeye gireceğini vurgularken, TARGET Başkanı Prof. Dr. Cemal Taluğ, doğaya saygılı üretim ve etik farkındalığın artırılmasının önemine değindi.
"YAPAY ZEKÂ VE ETİK"
"Yapay Zekâ ve Etik" başlıklı sunumuyla dikkat çeken Prof. Dr. Neyyire Yasemin Yalım, yapay zekâ sistemlerinin yalnızca yüklenen bilgi kadar doğru yanıt verebildiğini, etik sorumluluğun makinede değil, onu yönlendiren insanda aranması gerektiğini belirtti. Yalım, adalet, dürüstlük ve özerklik ilkeleri çerçevesinde yapay zekânın erişim ve kullanım farklılıklarının yeni adaletsizlik biçimleri yaratabileceğine dikkat çekti.
Prof. Dr. Rami Türk, tarımsal üretimde yapay zekâ ve dronların sağlayacağı kolaylıklara rağmen, etik değerlerin göz ardı edilmemesi gerektiğini ifade etti. Hollanda'dan katılan Prof. Franck Meijboom ise hayvansal üretimde teknolojik uygulamaların hayvan refahı açısından hem fırsat hem de risk taşıdığını dile getirdi.
TEKNOLOJİK GELİŞMELER VE TARIM-GIDA ETİĞİ
Kongre'de "Benim de 'Teknolojik Gelişmeler ve Tarım-Gıda Etiği' başlıklı tebliğimle katıldığım kongrede, insanlık tarihini tarım, teknoloji ve ekonomi ekseninde ele alarak; teknolojinin çevre, iklim ve gıdaya erişim üzerindeki etkilerini tarihsel bir perspektifle değerlendirdim" diyen Türk, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Teknolojik ilerlemelerin kolaylıklar sağlarken eşitsizlikleri de derinleştirdiğini; yapay zekâ, robotlar ve dijital sistemlerin etik denetim altında tutulmasının zorunlu olduğunu ifade ettim. Ancak her şeyden önce, bireyin kendisine karşı etik bir duruş sergilemesinin esas olduğunu vurguladım."
Sonuç bildirgesinde, yapay zekâ ve biyoteknolojinin sunduğu olanaklar kadar doğurduğu etik risklerin de derinlemesine tartışılması gerektiği; sürdürülebilir, adil ve güvenli bir gıda sisteminin ancak etik değerlere dayalı bir yaklaşımla mümkün olacağı vurgulandı.