Dünyanın Kaderini Belirleyen Zirve Belem’de

Mustafa SARIİPEK

İklim değişikliğinin etkileri her yıl daha da ağır hissedilirken gözler, bu yıl Brezilya’nın yağmur ormanları kenti Belem’de yapılacak COP30 zirvesine çevrildi. 10-21 Kasım 2025 tarihlerinde gerçekleştirilecek küresel iklim müzakerelerine yaklaşık 200 ülke katılacak. Brezilya, 33 yıl önce Rio Dünya Zirvesi’ne ev sahipliği yapan ülke olarak, 2025 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı, yaygın olarak kullanılan adıyla COP30’un yerli halklar ve savunmasız toplulukların sesini güçlendirecek bir dönüm noktası olmasını hedefliyor. Zirve, Paris Anlaşması’nın 10. yılına denk gelmesi nedeniyle “iklim taahhütlerinin gerçek sınavı” olarak görülüyor.

YENİ HEDEF, YÜZDE 42 AZALTIMLA 643 MİLYON TONA İNİLMESİ

Türkiye tarafında ise İklim Ağı, mevcut politikaların 2053 net sıfır hedefiyle uyumlu olmadığını vurgulayarak fosil yakıtlardan çıkış, güçlü ekosistem koruması ve adil geçiş mekanizmasının güçlendirilmesi çağrısında bulunuyor. Buna karşın Türkiye’nin BM’ye sunduğu yeni NDC, emisyonların 2035’e kadar artmaya devam edeceğini ortaya koyuyor. Yeni hedef, mevcut senaryoya göre yüzde 42 azaltımla 643 milyon tona inilmesini öngörse de, bu tablo önümüzdeki on yılda 2023 seviyesinin üzerinde bir emisyon artışı anlamına geliyor.

53 DEVLET BAŞKANI VE 40’TAN FAZLA YEREL LİDER BİR ARAYA GELDİ

COP30 öncesi düzenlenen Liderler Zirvesi’nde ise 53 devlet başkanı ve 40’tan fazla yerel lider bir araya geldi. Dünyanın en büyük dört kirletici ekonomisinin liderlerinin toplantıya katılmaması dikkat çekti. ABD ise iklim politikalarını reddeden yönetimi nedeniyle zirveye üst düzey temsilci göndermemeyi tercih etti. Liderler, küresel işbirliğinin zorunluluğunu vurgularken iklim inkarcılarına sert mesajlar verdi.

Tüm bu tabloya karşın bilim insanları, 1.5 derece hedefinin hâlâ ulaşılabilir olduğunu belirtiyor. Ancak bunun için net politikalar ve kararlı bir küresel dönüşüm gerekiyor. COP30’un, “gecikmiş adımların atılacağı zirve” olup olmayacağı ise dünya kamuoyunun merakla takip ettiği en kritik soru.

COP30 NEDİR VE NEDEN ÖNEMLİ?
Birçok kişi için 30. Taraflar Konferansı (COP30) bir döngünün tamamlandığı an olarak değerlendiriliyor. Brezilya, 33 yıl önce UNFCCC anlaşmasının imzalandığı Rio Dünya Zirvesi’ne ev sahipliği yapmıştı. Ülke bu yıl, zirvenin yerli gruplar da dahil olmak üzere dünyanın en savunmasız kesimlerini iklim değişikliği mücadelesine dahil etme konusundaki köklerine döneceği konusunda ısrarcı oldu. COP30, ülkelerin küresel sıcaklık artışını 1.5 derece ile sınırlama taahhüdünde bulunduğu Paris Anlaşması’ndan 10 yıl sonra gerçekleşiyor.
 
İKLİM AĞI: TÜRKİYE’NİN MEVCUT İKLİM POLİTİKALARI NET SIFIR HEDEFİ İLE UYUMLU DEĞİL
 İklim Ağı, Türkiye’nin NDC hedefini güçlendirerek, fosil yakıtlardan çıkışı planlarken adil geçiş mekanizması oluşturarak ve karasal ve denizel ekosistemler için güçlü bir koruma paketi ortaya koyarak uluslararası iklim diplomasisinde konumunu güçlendirebileceğini söylüyor. İklim Ağı’na göre bu adımlar yalnızca Türkiye’nin 2053 net sıfır hedefinin inandırıcılığını değil, aynı zamanda COP31 adaylığına yönelik uluslararası güveni de sağlamlaştırabilir.

 
TÜRKİYE EMİSYONLARINI ARTIRACAK İKLİM PLANINI BM’YE SUNDU
 Türkiye, İkinci Ulusal Katkı Beyanını (NDC) Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Sekretaryasına sundu. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu sırasında Genel Sekreter Antonio Guterres ve Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva’nın ev sahipliğinde düzenlenen İklim Zirvesi’nde Türkiye NDC’sini duyurmuştu. Yeni referans senaryoya göre emisyonların 2035’e kadar 1.109 milyon tona çıkacak şekilde artmaya devam etmesi, yeni azaltım hedefi ile de bu seviyeden yüzde yapılacak 42 azaltım ile 643 milyon tona inmesi hedefleniyor. Bu hedef, gerçekleşmesi durumunda, emisyonları önümüzdeki 10 yıl boyunca 2023 yılına kıyasla yüzde 16 artıracak. Türkiye bir önceki 2030 hedefine benzer şekilde artıştan azaltım yöntemini tercih ediyor.
 
LİDERLER ZİRVESİ’NDE NELER KONUŞULDU?
 Brezilya, yağmur ormanları şehri Belem’de düzenleyeceği COP30 iklim müzakereleri öncesinde dünya liderlerini ağırladı. 53 devlet başkanının yanı sıra 40’tan fazla yerel lider 6-7 Kasım’da Liderler Zirvesi’nde bir araya geldi. Dünyanın en kirletici beş ekonomisinden dördünün lideri (Çin, ABD, Hindistan ve Rusya) konuşmacı listesinde yer almazken, yalnızca Avrupa Birliği’nin liderinin konuşma yapması bekleniyor. Ancak diğerlerinden farklı olarak, iklim değişikliğini reddeden ABD yönetimi müzakerelere üst düzey yetkili göndermemeyi tercih etti. Liderler küresel işbirliğine vurgu yaparken, iklim inkarcılarına ağır sözlerle yüklendi.
 
30 YILLIK İKLİM MÜZAKERELERİ DÜNYAYA NE KAZANDIRDI?
 Yıllar süren müzakerelere, taahhütlere ve zirvelere rağmen, sera gazı emisyonları 1995’teki ilk COP’tan bu yana üçte bir oranında arttı; fosil yakıt tüketimi dur durak bilmiyor; ve küresel sıcaklıklar, bilim insanlarının gezegene felaket boyutunda zararlar vereceğini söylediği eşikleri aşma yolunda. 1.5 derece hedefi için hâlâ şansımız var. Bilimin yolunu takip etmekten başka bir seçeceğimiz bulunmuyor.