El Nino ağaçları kış uykusundan erken uyandırdı

DOSYA HABER/EL NİNO BİLANÇOSU - El Nino ağaçları kış uykusundan erken uyandırdı

- İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Doğanay Tolunay:
- "Türkiye'de 2023'ün kasım ve aralık ayları ile 2024'ün ocak, şubat ve nisan ayları bugüne kadarki en sıcak aylar olarak kayıtlara geçti ve ülke genelinde çok sıcak bir kış geçirdik. Bu durum hem orman hem de kent içindeki ağaç ve bitkilerin kış uykusundan daha erken uyanmalarına ve yaklaşık bir ay kadar önce tomurcuk açmalarına yol açtı"
- "El Nino ormandaki yanmaya hazır yanıcı maddenin daha fazla birikmesine, kurumasına neden oluyor. Bu, kuru bitki örtüsünün ya da bitki artıklarının tutuşma sıcaklığının ve süresinin kısalmasına neden olarak yangınların geniş alanlara yayılması şeklinde kendini gösteriyor"

İSTANBUL (AA) - YEŞİM YÜKSEL - İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Toprak İlmi ve Ekoloji Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Doğanay Tolunay, sıcaklıkların yüksek seyrettiği geçen kış mevsiminde ağaç ve bitki türlerinin kış uykusundan daha erken uyanmasına neden olan El Nino hava olayının yaz aylarında da orman yangınlarının söndürülmesini zorlaştırdığını kaydetti.

Anadolu Ajansının yaklaşık 1 yıl süren El Nino'nun etkilerini ele aldığı haber dosyasının beşinci bölümü, bu hava olayının orman ekosistemine olan etkisine ayrıldı.

Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre, dünyadaki kara alanının yüzde 31'ini kaplayan ormanlar, karasal biyoçeşitliliğin yüzde 80'inden fazlasına ev sahipliği yaparken tuttukları karbonla iklim değişikliğiyle mücadelede doğal müttefik işlevi görüyorlar. Ancak her yıl 10 milyon hektar ormanlık alan yangınlar, yasa dışı ağaç kesimleri, zararlılar, şiddetli hava olayları ve iklim değişikliği nedeniyle yok oluyor.

İklim değişikliğinin belirgin etkilerinin her geçen gün daha fazla hissedilmesinin yanı sıra geçen yıl haziran ayında başlayan ve bu yılın nisan ayına kadar devam eden El Nino hava olayı, küresel sıcaklıklarda ve aşırı hava olaylarının sayısında artışa neden oldu.

El Nino'nun orman ekosistemleri üzerindeki etkisine ilişkin AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Tolunay, El Nino etkilerinin Avustralya ve güney yarım küredeki diğer kıtalarda görülmesine rağmen bu hava olayının Türkiye dahil tüm dünyada daha sıcak ve nemli bir dönem yaşanmasına neden olduğunu söyledi.

Küresel ısınmanın yol açtığı sıcaklık artışına ek olarak El Nino'nun getirdiği sıcak hava dalgası dolayısıyla 2023'te ve 2024'ün ilk aylarında yüksek sıcaklıklar kaydedildiğini ve geçen yaz Kanada'da olduğu gibi dünyada orman yangınlarıyla karşılaşıldığını hatırlatan Tolunay, "El Nino orman ekosistemlerini yangınlar şeklinde etkiliyor." dedi.

- "Ege ve Akdeniz'de sıcaklık 10 derecenin altına düşmedi"

Türkiye'de 2023'ün kasım ve aralık ayları ile 2024'ün ocak, şubat ve nisan aylarının bugüne kadarki en sıcak aylar olarak kayıtlara geçtiğini ve ülke genelinin çok sıcak bir kış geçirdiğini belirten Tolunay, bu durumun hem orman hem de kent içindeki ağaç ve bitkilerin kış uykusundan daha erken uyanmasına ve yaklaşık bir ay kadar önce tomurcuklarını açmasına yol açtığını bildirdi.

Küresel ısınmayla birleşen El Nino etkisiyle geçen kış aylarında Ege ve Akdeniz'de sıcaklıkların 10 derecenin altına düşmediğini ve bunun da kış uykusuna yatmaya çalışan orman ağaçlarını olumsuz etkilediğini anlatan Tolunay, "Ağaçların ve bitkilerin yaşam döngülerinde sıcaklık etkili olduğu için El Nino'nun da bu etkilerini gözlemledik." diye konuştu.

Tolunay, şu an için kış aylarında yaprağını döken ağaç türlerinden, yaprağını dökmeyen ağaç kalmadığını fakat ilerleyen dönemlerde Ege ve Akdeniz'de ağaçların kış uykusuna yatmaması gibi sorunlarla karşılaşılabileceği tahmininde bulundu.

- "Orman yangını sayısı son 25 yıla kıyasla 2 katına çıktı"

Türkiye'de orman yangınlarının yüzde 90'ından fazlasının insan kaynaklı meydana geldiği bilgisini paylaşan Tolunay, insanların ormanlardaki faaliyet sayısıyla orantılı olarak orman yangını sayısında da artış yaşandığını, 25 yıl öncesine kıyasla orman yangını sayısının 2 katına çıktığını vurguladı.

Sıcak koşullarda insanların başlatmış olduğu yangınların kısa sürede geniş alanlara yayılabildiğine, El Nino ve sıcaklık artışının da çıkan yangının büyümesinde etkili olduğuna değinen Tolunay, şöyle devam etti:

"Bu nedenle yangınlara müdahale edilmesi, söndürülmesi zorlaşabiliyor. 2021 El Nino yılı değildi ama Türkiye'de kısa süren bir dönemde sıcak hava dalgası vardı. Türkiye'de maksimum sıcaklık rekorları kırılmıştı ve bu sürede çıkan yangınlar çok geniş alanlara yayılmıştı. El Nino da bu şekilde ormandaki yanmaya hazır yanıcı maddenin daha fazla birikmesine, kurumasına neden oluyor. Bu, kuru bitki örtüsünün ya da bitki artıklarının tutuşma sıcaklığının ve süresinin kısalmasına neden olarak yangınların geniş alanlara yayılması şeklinde kendini gösteriyor."

Türkiye'de haziranla birlikte orman yangını sayısında artış yaşanabileceği uyarısında bulunan Tolunay, özellikle bu aydan itibaren sıcak hava dalgasının geldiğini, aşırı rüzgarlı ve nemin düşük olduğu dönemlerde orman içinde ve yakınında ateş yakılmasının önlenmesi gerektiğini, zaman zaman ise ormana giriş ve çıkışların yasaklanarak denetimlerin artırılması gerektiğini ifade etti.