Fethinden Mübadeleye Sakiz Adasi’’

Fulya OMAÇ / Sakız Adası - YUNANİSTAN Yazar Dr. Murat Tezcan, tarihin bıraktığı izleri tarihin tozlu raflarındaki nüfus ve mezarlık kayıtlarından, devlet ve milli savunma bakanlığı arşivlerine kadar birçok kaynaktan edindiği bilgiler ışığında kaleme aldığı “Fethinden Mübadeleye Sakız Adası’’ adlı kitabıyla, o dönemin dünyasına doğru tarihi bir yolculuğa çıkarıp, adanın siyasi tarihine ışık tutarken aynı zamanda; 

SAKIZ ADASI’NIN OSMANLI DÖNEMİ’NDEKİ 346 YILLIK SİYASİ TARİHİNİ ANLATIYOR 

Osmanlı İmparatorluğu, 16. yüzyılda dünya siyasetine yön vererek, bugünkü dünyanın siyasi ve dini yapısının oluşmasına büyük katkıda bulunan tarihin gördüğü en büyük imparatorluklardan biri. Orta Avrupa'nın bir bölümü ile Balkanlar'ın tamamı, Kuzey Afrika'nın bir bölümü, Hicaz, Mezopotamya, Kafkasya'nın bir bölümü ve Anadolu üzerinde egemenlik kuran Osmanlı, böylece Akdeniz havzasındaki üç tarihi imparatorluktan biri olarak 1299-1922 yılları arasında hüküm sürer. Saltanat’ın kaldırılmasıyla yıkılan Osmanlı Devleti'nin ardından Kurtuluş mücadelesi sonrası 1923 yılında Türkiye ile Yunanistan arasında karşılıklı nüfus mübadelesi yapılmasına karar verilir. 'İki ülkenin Yunan ve Türk Halklarının Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokol'ünü imzalamalarıyla bilikte Türk ve Rum nüfusun karşılıklı mübadelesi 1923-1930 arasında gerçekleşir. Yazar Murat Tezcan’ın ailesi de 346 yıl Osmanlı idaresinde kalan Yunanistan’ın Sakız Adası’ndan mübadeleyle Türkiye’ye göç eden ailelerden biridir.  

ATA TOPRAKLARININ SİYASİ TARİHİNİ ANLATIYOR

Mübadele sonrasında Türkiye’ye göçen bir ailenin üçüncü kuşak üyesi olan Sakız Adası kökenli Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi mezunu Dr. Murat Tezcan, ata topraklarıyla ilgili ilkini 2011 yılında yayınladığı adanın sosyal tarihini ele aldığı “Fethinden Mübadeleye Sakız Türkleri’’ adlı kitabın ardından, şimdi de yakın zamanda raflarda yerini alan “Fethinden Mübadeleye Sakız Adası’’ adlı kitabında adanın siyasi tarihini ele alıyor. Sakız adasının siyasi geçmişini anlatan kitap, tarihe ışık tutarken, bir taraftan da tarihin bıraktığı izlerle o dönemin dünyasına doğru tarihi bir yolculuğa çıkarıyor.

AİLE KÖKENİNİN DAYANDIĞI ADA

Sakız Adası kökenli yazar Dr. Murat Tezcan, yaptığı özel açıklamada ailesinin mübadeleyle göçtüğü ada hakkında yazdığı kitapları, bu kitapları yazma aşamalarında yaşadığı heyecanlı araştırmalarını ve neden bu kitapları kaleme aldığını anlattı. Sakız Adası’nın Çeşme’den bakıldığında elimizi uzatsak değecekmişiz gibi yakın ama bir o kadar uzak topraklar olduğunu dile getiren yazar Murat Tezcan, adanın kendisi için ise bir tatil beldesi veya bir Yunan adası olmaktan öte, aile kökeninin dayandığı yer olduğunu belirterek, “Herkesin bir memleketi vardır. Otobüs yolculuğunda yanınıza oturan kişi önce memleket neresi diye sorar. Bazılarının köyü vardır, tatillerde köye akrabalarını ziyarete giderler ya da onlara köyden erzak gelir ara ara. Ben ise ilkokulu dört farklı yerde okuyarak bitirmiş biri olarak, memleket kavramını içimde hep bir bilinmezlik olarak taşıdım.” diye konuştu.

İNSANIN KAÇ KUŞAK ATALARI ORADA YAŞAMALI Kİ BEN ORALIYIM DENEBİLSİN?

“Zira benim memleket dediğim yer babamın doğduğu yerdi.” diyerek sözlerine devam eden yazar Murat Tezcan, geçmişini araştırmaya nelerin ittiğini şöyle anlattı:

“Oysa ne dedelerim ne de ninelerim Manisa’da doğmuştu. Ancak babam Manisa’lı olduğu için Manisa’lıyız diyorduk. En büyük ağabeyim dışında ben ve diğer iki kardeşim Manisa’dan farklı yerlerde dünyaya gelmiştik. Bir memlekete ait olma, “ben şuralıyım’’ diyebilme neye göre belirleniyor, insanın kaç kuşak ataları orada yaşamalı ki ben oralıyım denebilsin? İşte beni, geçmişimi araştırmaya iten şey, bu merak ve bu özlemden kaynaklanıyor. İki kitap yazmama sebep olan bu çalışma hem memleketimi bulmak hem de ecdadımızı tanıyıp belki biraz ruhlarını şad etmek için yapıldı.” 

NÜFUS VE MEZARLIK KAYITLARINDAN, DEVLET ARŞİVLERİNE KADAR 

Aile kökeninin dayandığı Sakız Adası’na duyduğu ilginin 2011 yılında yayımlanan ilk kitabı “Fethinden Mübadeleye Sakız Türkleri’’ adlı kitabı yazmasına neden olduğunu vurgulayan yazar Dr. Murat Tezcan, “Beş yılı aşkın bir süre boyunca devam eden çalışmalarım sonucunda yayımlanan bu kitabım Sakız Adası’nın Osmanlı dönemi sosyal tarihi hakkındaydı ve yaklaşık 50 Sakızlı Müslüman ailenin soy geçmişini anlatıyordu. Kitabın hazırlığı sırasında aile arşivleri, nüfus kayıtları, mezarlık kayıtları ve taşları, konu hakkında yazılmış tezler ve makaleler, kütüphane kaynakları, tarih dergileri, seyahatnameler, dönemin gazeteleri, edebi eserler, salname adı verilen Osmanlı dönemi yıllıkları, haritalar, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi devlet arşivi, tapu kadastro arşivi, vakıflar genel müdürlüğü arşivi, milli savunma bakanlığı arşivi, emekli sandığı arşivi, temettuat defterleri, şeriyye sicilleri gibi bir çok kaynağa başvurdum. Elde ettiğim tüm bu bilgiler, beni adanın sosyal tarihi yanı sıra siyasi tarihini de yazmamın gerekli olduğu fikrine yöneltti. İlk edindiğim kaynaklar üzerine eklediğim araştırma ve dokümanlarla ikinci kitabım olan ''Fethinden Mübadeleye Sakız Adası'' adlı kitabı yazdım.” diyerek uzun araştırmaları ve birçok kaynaktan elde ettiği bilgiler sonucu her iki kitabını yazdığını söyledi.

KİTAPLARIM SAKIZ ADASI’NDAN GELEN KÖKLERİME OLAN VEFA BORCUMUN SONUCUDUR

Son yayımlanan kitabının ilk kaleme aldığı “Fethinden Mübadeleye Sakız Türkleri’’ adlı kitabının devamı niteliğinde olduğunu belirten yazar Murat Tezcan sözlerini şöyle noktaladı:

“Fethinden Mübadeleye Sakız Adası” kitabım bu kez adanın siyasi tarihini konu ediniyor. Nüfus ağırlığı Ortodoks Rum olan bu ada, yıllarca Roma, Bizans, Venedik ve Ceneviz hakimiyetinde kaldıktan sonra Osmanlı tarafından ele geçirilip, 346 yıl Osmanlı idaresinde kalmış. Bu kadar uzun süre hüküm sürdüğümüz Sakız Adası maalesef diğer Osmanlı coğrafyaları kadar araştırma konusu olmamış. Bu açığı bir nebze de olsa kapatmak amacındaki, birbirini tamamlayan bu iki kitap Sakız Adası’ndan gelen köklerime olan vefa borcumun sonucudur. Bu kitapların Sakız Adası’nın Türk tarihi hakkında büyük bir açığı kapatacağına inanıyorum.”

KAPAĞINDA OSMANLI DÖNEMİNDEKİ SAKIZ ADASI HARİTASI YER ALIYOR

Sakız Adası’nın Türk hakimiyetine geçişinden Balkan Savaşı’nda kaybına kadar geçen 346 yılın siyasi tarihini ana hatlarıyla anlatan “Fethinden Mübadeleye Sakız Adası” kitabı birçok kaynak ve akademik araştırmaların sonucunda ortaya çıkan bilgilerle kaleme alınan bir çalışma. Anlaşılır ve akıcı bir üslupla anlatılan konular ise Sakız Adası’nın Osmanlı dönemine doğru bir yolculuğa çıkarıyor. 224 sayfadan oluşan kitabın kapağında ise Osmanlı dönemindeki Sakız Adası haritası yer alıyor. Sakız Adası’nda Cenovalıların hakimiyetinden adanın Venediklilerce işgaline, Osmanlı hakimiyeti döneminde ilk Müslümanların yerleşimleri ve Müslüman nüfusuna, adadaki Osmanlı idaresi ve eserlerinden Osmanlı yönetiminde Yunanlılar’a, Yunan Bağımsızlık Savaşı’nın Sakız adasına yayılmasına ve Yunan devletinin kurulmasına, Ege adalarının kaybı sürecinden Balkan Savaşları’na, Sakız ve Midilli adalarının işgal süreçlerinden Sakız ve diğer adaların devir süreçlerine kadar tarihin tozlu raflarındaki birçok bilgi “Fethinden Mübadeleye Sakız Adası” kitabıyla gün yüzüne çıkıyor.