Türkiye’nin Yeni İklim Planı Azaltım Değil, Artış Getiriyor

Mustafa SARIİPEK
İklim Zirvesi’nde açıklanan güncellenmiş Ulusal Katkı Beyanı (NDC), Türkiye’nin 2035 yılına kadar sera gazı emisyonlarını azaltmak yerine yüzde 16 oranında artıracağını ortaya koydu. Uzmanlar, zayıf hedeflerin güçlü bir emisyon ticaret sistemi (ETS) kurulmasını da zora soktuğunu vurguluyor.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu kapsamında düzenlenen İklim Zirvesi’nde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin güncellenmiş Ulusal Katkı Beyanı’nı (NDC) duyurdu. Yeni plana göre Türkiye, 2035’e kadar 466 milyon ton emisyon azaltımı hedeflese de, bu hedef 2023 seviyelerine kıyasla toplam emisyonların yüzde 16 artması anlamına geliyor. İklim Ağı, bu durumun iklim krizine karşı toplumun direnç kazanmasını zorlaştıracağına dikkat çekti.

Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ebru Voyvoda, artışa dayalı bu yaklaşımın güçlü bir Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kurulmasını imkânsız hale getirebileceğini belirterek, “Zayıf hedefler düşük karbon fiyatlarına yol açar, bu da temiz yatırımlar yerine ucuz kota alımını teşvik eder,” dedi.

“KİRLETME İZNİ” DEĞİL

İstanbul Bilgi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ayşe Uyduranoğlu ise ETS’nin “kirletme izni” anlamına gelmediğini vurgulayarak, sistemin işletmelerin yarattığı kirliliği fiyatlandırarak azaltımı teşvik edeceğini söyledi.

Öte yandan, Türkiye ile Avustralya’nın COP31 İklim Zirvesi’ne ortak ev sahipliği yapma olasılığı da gündemde. Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, Ankara ile görüşmelerin sürdüğünü doğrularken, ortak ev sahipliğinin her iki ülkenin adaylığını da riske atabileceğini belirtti.

Dünya genelinde ise yeşil enerjiye geçiş ivme kazanıyor. Temiz Enerji Geçiş Ortaklığı’nın (CETP) 40 üyesi tarafından fosil yakıtlara sağlanan uluslararası kamu finansmanı, 2019-2021 dönemine kıyasla yüzde 78 azaldı. ABD’nin ittifaktan ayrılmasına rağmen, kalan ülkeler fosil finansmanını keserek yenilenebilir enerjiye yöneliyor.
 
ZAYIF İKLİM HEDEFLERİ İLE GÜÇLÜ BİR ETS TASARLANAMAZ!
 ODTÜ’den Prof. Dr. Ebru Voyvoda, Türkiye’nin emisyonlarını azaltmak yerine artırmayı seçen yaklaşımının güçlü bir Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) tasarlanmasını zorlaştırdığına dikkat çekiyor. Voyvoda’ya göre zayıf hedefler, karbon fiyatlarının da düşük kalmasına neden olacak ve şirketleri temiz yatırımlar yerine ucuz kota satın almaya yönlendirecek. Bu durum, ETS’nin “yatırım teşviki” işlevini yitirerek yalnızca kağıt üstünde kalmasına neden olabilir.

“İDDİALI AZALTIM HEDEFLERİ, ETS’NİN ETKİNLİĞİNİ ARTIRIR”
 İklim Kanunu’yla getirilen ETS’nin pilot uygulaması 2026’da başlayacak, 2038’den itibaren ise tam anlamıyla devreye girecek. Prof. Dr. Ayşe Uyduranoğlu, ETS’nin “kirletme izni” olmadığını vurgulayarak şirketlerin yarattığı kirliliğin ilk kez fiyatlandırılacağını söylüyor. Bu sayede işletmelerin daha az kirletmeye teşvik edileceğini belirten Uyduranoğlu, iki yıllık pilot dönemin kritik bir geçiş süreci olduğunu hatırlatıyor. Geçiş döneminin ardından sistemin etkin işlemesi ise Türkiye’nin iklim hedefleri ile yakından ilişkili.
 
TÜRKİYE VE AVUSTRALYA COP31’E BERABER EV SAHİPLİĞİ YAPABİLİR
 Avustralya, Türkiye ile değerlendirilmekte olan olası bir uzlaşma kapsamında COP31 iklim zirvesine ev sahipliği yapma haklarını paylaşabilir. Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, Ankara’nın 2026 etkinliği için yarışta kalma konusunda kararlı olduğunu kabul ederken, bu durumun her iki ülkenin de ev sahipliği iddialarını riske atabileceğini söyledi. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu ve Birleşik Krallık ile Orta Doğu ziyaretlerinden dönen Albanese, Guardian Australia’ya yaptığı açıklamada, ev sahibi ülkelerin konsensus kuralıyla belirlenmesini istemediğini söyledi ancak Recep Tayyip Erdoğan hükümetiyle diplomatik görüşmelere devam etme sözü verdi.
 
YEŞİL ENERJİ ANLAŞMASI FOSİL YAKIT FİNANSMANINI KISITLADI
 Temiz Enerji Geçiş Ortaklığı’nın (CETP) 40 imzacısından gelen fosil yakıtlara yönelik uluslararası kamu finansmanı, ittifak kurulmadan önceki 2019-2021 seviyelerine kıyasla 2024 yılında yaklaşık yüzde 78 (yıllık 11,3-16,3 milyar ABD doları) azaldı. ABD Şubat 2025’te CETP’den ayrılmıştı. Uluslararası Sürdürülebilir Kalkınma Enstitüsü (IISD), Oil Change International (OCI) ve Friends of Earth US tarafından yapılan çalışmaya göre, ABD’nin desteği hariç tutulduğunda fosil yakıtlara yönelik uluslararası kamu finansmanındaki düşüş daha da belirginleşiyor ve oran %81’e kadar çıkıyor. Ülkeler, 2021’de düzenlenen BM iklim müzakerelerinde, 2022 yılı sonuna kadar fosil yakıt finansmanına son verirken, temiz enerji yatırımlarını artırma konusunda anlaşmıştı.