Kitle nedir?
Kitle 'toplanmış, bir araya gelmiş insan topluluğu', demektir. William Hamilton’ın belirttiği üzere aslında bu yırtıcı hayvanlar tarafından öldürülmemek üzere oluşmuş içgdülerimizden biridir. Tıpkı çoğu hayvanda olduğu gibi.
Kitle psikolojisi nedir?
Dünyanın farklı yerlerindeki kitleler ortak özellikler gösterirler. Kitleler ve kitlesel hareketlerde bireylerin sergilediği psikoloji dünyanın bir çok yerinde benzerlikler gösterir.
Tek başına iken daha tetikte, daha dikkatli ve sorgulayıcı olabilen bireyler kalabalık içindeyken telkine daha açıktır.
Herhangi bir şeyin çoğunluk tarafından desteklenir olduğunu görmek, bireyin de buna katılması için yeterlidir. Örneğin; bir otobüsün hangi saatte hangi duraktan kalktığını bildiği halde az ötedeki durak önünde toplanmış bir kalabalığı gören kişinin önce o tarafa doğru ilerlemesi buna basit bir örnektir.
Bir grupla özdeşleşme, bir kitle hareketine katılma bireyin tek başına sorumluluk almak zorunda kalmadan eyleme geçtiğini hissettiği basit, kolay bir yoldur, ama çevresinde bütünlük sağlanan konu ne olursa olsun bireyin tek başına yüzleşmek zorunda kaldığı noktada etkisi yoktur. Kitlesel hareketler insanda ( algısal, duygusal ve psikolojik açıdan) bir şeyleri anlık değiştirir ama değişim kalıcı değildir, aksine: deneyimi sürekli kılmak ve ona inanabilmek için kitle ile birlikteyken yaşanan duyguların sürekli tekrarı gerekir.
Bu hem uğruna harekete geçilen konuya hem de kişinin bireysel bazda yaşadıklarına çözüm sağlamaz. Bir tür afyon etkisi yaratır. Yanısıra kişiyi bireysel olarak sorumluluk almaktan uzaklaştırır, tembellestirir, kendine güvenini yok eder ve umutsuzluğa sürükler.
Kitleler coğrafi, kültürel, sosyal, ekonomik, inançlar acılarından çok farklı kökenlerden, eğitim düzeyinden ve dillerden insanlardan oluşsalar da, kitle halindelik psikolojisi temel olarak aynıdır.
Kitle psikolojisi diğer adı ile sürü psikolojisi önce de vurguladığım gibi ' bireyin bilinçli kişiliğini' yok eden bir unsurdur.
Bireyler duygu ve düşüncede hic sorgulamadan birleşir. Misal barışçıl ve ılımlı olan insanlar kitle içinde tam tersi davranabilirler. Parçası oldukları kitlenin ruhunu alırlar. Düşünmez ve sadece katılırlar. Çünkü çoğunluk öyle yapmaktadır. Kitlesel hareketlerde tek başlarına bireylerde görünmeyen yeni davranışlar da ortaya çıkar.
Kitle içinde birey kendini kalabalık nedeniyle daha güçlü hisseder. Sorumluluk paylaşılmış gibidir ve cezalandırılma korkusu da aynı oranda azalır. Böyle bir psikoloji içine giren birey normalde bastırdığı duygu ve içgüdülerini açığa çıkarır.
Kitle içindeki birey kendi çıkarlarını kolektif çıkarlar uğruna feda edebilir. Bu bazı konularda pozitif bir şeydir. ( savaş zamanında vatanı savunmak, bir doğruyu savunmak, bir hak talep etmek gibi)
Kitle içindeki duygular bulaşıcıdır. Kişi içinde bulunduğu durumda normalde vazgeçmeyeceği çıkarlarından kitle için vazgeçebilir.
Gelelim 'telkine yatkınlık' kısmına;
Kitle içindeki bireyde telkinine yatkın olur. Meseleleri mantık süzgecinden geçirmez. Açık çelişkileri bile göremez. Gösteren bir uyarana şiddetle tepki verir, reddeder, suçlar, öfkelenir. Kitle psikolojisi özellikle birlikteliğin oluştuğu noktada çoğunluğa inandığı ve o kalabalıkla birlikteyken güçlü hissettiği için hoşgörüsüz ve otoriter olmaya yakındır. Aksi bir uyarı bireyin bilinç altında ' sahip olduğun bu gücü ve umudu senden alamak, seni zayıf zamanına geti döndürmek istiyor' duygusunu tetikler. Kitle sorgulamaya ve eleştirel her yaklaşıma şiddetle itiraz eder.
Kitleleri herhangi bir amac için harekete geçiren kişiler bunu kullanırlar. (hassasiyetler, kutsallar, inançlar, arzular v.b.)
Kitle kendisinin neyin hakikat neyin hata olduğunun kesin olarak farkında olduğuna inanır. Hissettiği güç duygusuna güvenir. Farklı bir sese ya da fikre tahammülü yoktur. Tek başınayken tartışmaya açık olan bireyler kitle içindeyken farklı fikirleri yuhalar ve öfkelenir. Kitlenin inançlarına itiraz etmek, yanlış bir noktadan doğruya yöneltmek çok zordur.
Kitle zayıf otoriteye başkaldırır, güçlü otoriteye ise köle olur. Kitle güce ya da güç sandığına bağlanır itaat eder. Kitleler mantığa dayalı değil düşünce ve karar alma kamuflajına bürünmüş içgüdüler ile olarak hareket ederler.
Kalabalık ile hareket etmek bireyde sürü psikolojisini tetikler. Sürü sadece izleyen ve yapandır. Düşünmek ve mantik yürütmek liderin işidir çünkü ve suru disindan bir bireyin mantık ilkelerince gerçekleştirdiği bir muhakeme kitle için anlaşılmazdır ve bozgunculuk olarak algılanır.
Kitleler Psikolojisi kitabında Gustave Le Bon şöyle der;
'Kitle çok sayıda kişinin öldüğü yüzlerce küçük olayı önemsemez fakat gözle görülür ama daha az kişinin öldüğü bir olayı çok ciddiye alır.' Örneğin binlerce çocuğun öldüğü bir savaş ya da açlık halinde duyarlılık sınırı düşük olabilen kitle, tek bir çocuğun feci ya da sansasyonel bicimde ölümüne büyük tepkiler verebilir. Özetle kitleleri harekete geçiren olaylar değil, onların paylaşılış ve sunuluş şeklidir.
Çevresinde birleşilen konu ne olursa olsun, konu hakkında yeterli donanıma, bilgiye, fikir yürütecek ve üretecek zekaya sahip olmayan kitleler kullanılmaya müsait, sömürüye açık topluluklardır. Bunu fark etmeleri zordur zira kitle halinde olmak ve çoğunluğun aynı durumda olması buna engeldir.
Kitle halinde bulunanlar hiçbir zaman hakikati önemsemeyerek. Kitle içinde yer alan bireye göre çoğunluk ne yapıyorsa doğru odur.
Kitle keyfini kaçıran hakikatlerle karşılaştığında başını çevirip yalanı tercih eder. Onu yanıltan onun efendisi haline gelir, ona gerçeği gösteren kurban edilir.
Belli sayıda bir araya gelmiş her canlı içgüdüsel olarak kendilerini bir liderin otoritesi altına yerleştirirler. Ve yine ilkel bir içgüdü ile bu liderleri fikir insanlarından değil eylem insanlarından seçerler. Çünkü hareket kitleye kendini güçlü hissettirir. Güçlü olan hayatta kalır bilinçaltı ile lider seçerler. Bağlanır ve itaat ederler.
Bu nedenle kitleler fikirlerin değil kişilerin peşinden giderler. Kitleye hareket sağlayan her fikri sorgulamadan taktir eder ve desteklerler.
Kitle saygınlığa, üne onun göstergesi olan sembollere ve kisilere hayrandır. Bir çok kitle sömürücüsü bunu bilir ve kitleleri yönetmek için bu özelliklere sahip kişileri kullanırlar.
Kitle fikirlere değil slogana bakar.
Bir fikir mantıksız da olsa çoğunluk tarafından kabul görmüşse kitle gözünde değerlidir. Bir kitlenin iç yaşamının en çarpıcı özelliklerinden biri zulme uğramış, ezilmiş olma ya da bir haksızlığa topyekûn itiraz etme duygusudur.
Örgütlü kitleye doğruları gösterebilmek, ancak ve ancak, insanın bireyliğini o örgütün organizasyonu kadar iyi organize etmesi ile mümkündür.
Özetle kitle harekete geçtiğinde konu ne olursa olsun aslolan liderin yeterliliği, kalitesi, saygınlığı ve donanımıdır. Aksi halde kitle hareketi ile hedeflenen ne olursa olsun etkisiz kalacaktır. Doğacak olumsuz sonuç bireylerin ve dolayısıyla toplumun birçok farklı konuda birlikte adım atma noktasında umutsuzluk hissederek inancını yitirmesine sebep olur.
Bu bağlamda kitle olmak üzere kimin ya da nasıl bir fikrin peşine takılacak olacağımızı önceden düşünüp sorgulamak çok önemlidir. Sorgulamayan bireyler kitleye uyarlar, kitle de lidere... Ayaklar böyle baş olur!
